Pretilost kao globalni problem modernog života

Pretilost predstavlja suvišak masnog tkiva, koji nastaje kao posljedica pozitivne energetske ravnoteže, tj. stanja kod kojeg je energetski unos veći od energetske potrošnje. Kriterijumi za postavljanje dijagnoze pretilosti: Body mass index (BMI) >30 kg/m2 (tjelesna masa u kg/ visina u m2); OS (omjer struka) za muškerce  > 102cm; OS za žene  > 88cm.

Svjestka zdravstvena organizacija je 1997 godine priznala gojaznost kao globalnu epidemiju, procjenjeno je da je u 2005 godini 9,8% svjetske populacije bilo gojazno. U 27 zemalja Evropske unije procjenjeno je da je 10- 27% muškaraca i 10-38% žena gojazno. Iako je nekada gojaznost bila problem razvijenih zemalja, postaje sve veći problem i u zemljama u razvoju.

Nepovoljni kardiometaboliči učinci proizvoda adipocita: Bioaktivne supstance oslobođene od adipocita, koji uzrokuju inflamaciju, tip 2 dijabetes, kardiovaskularne poremećaje poput hipertenzije, ateroskleroze, tromboze.

ETIOPATOGENEZA

Dva osnovna faktora od kojih zavisi pojava gojaznosti su genetika i faktori sredine. U prilog genetskom faktoru govore učestala pojava gojaznosti kod osoba čiji su roditelji gojazni, te visoku konkordancu za gojaznost među jednojajčanim blizancima. Faktori sredine su umanjena fi zička aktivnost, visok unos ugljikohidrata u prehrani. 

Mehanizam nastanka gojaznosti je veoma složen i do danas nepotpuno istražen. Vjerovatno da je u pitanju zaštitni mehanizam zajednički za sisavce, a nastao tokom evolucije u cilju da sačuva strateške zalihe energije za period gladovanja. U modernom sedatarnom društvu i dijeti izobilja, mehanizam dovodi do  prekomjerne težine i gojaznosti. 

Pretilost se može podijeliti na osnovu broja i veličine masnih stanica na  hiperplastičnu, u kojoj je povećan  broj masnih stanica, i  hipertrofičnu, u kojoj je povećana veličina masnih stanica. Pokazalo se da se broj masnih stanica može povećati samo u doba razvoja: u intrauterinoj dobi, novorođenačkoj i u prve tri godine života te u doba  puberteta.  Jako gojazne osobe preko 75% većeg BMI imaju miješani tip gojaznosti. Mršavljenjem se ne smanjuje broj masnih stanica, nego samo njihov volumen.   

Visceralna pretilost je prekomjerno nakupljanje abdominalnog masnog tkiva povezano  je sa skupinom metaboličkih poremećaja kao što su: inzulinska rezistencija, hiperinzulinemija, intolerancija glukoze, aterogeni lipoproteinski fenotip (hipertrigliceridemija, povećana koncentracija apoB, povećana koncentracija small, dense LDL čestica, smanjena koncentracija HDL -holesterola) i povišena razina C-reaktivnog proteina. 

Rezultati Quebec Heart Institutea ukazuje na to da je u sredovječnih muškaraca prisutnost “hipertrigliceridemičnog struka” (novi klinički fenotip određen opsegom struka  većim od 90 cm uz razine triglicerida  većim od 2 mmol/L), povezana s visokom vjerovatnošću  (80%) nalaženja metaboličkog sindroma. 

Primarni oblik u kojem se skladišti potencijalna hemijska energija u organizmu je masno tkivo, odnosno trigliceridi. Osnovna jedinica masnog tkiva je masna stanica, koja luči brojne tvari  i ponaša se kao endokrini sistem. Adipocit luči brojne  peptidne hormone, slobodne masne kiseline, citokine (tumor nekrosis faktor –alfa (TNF-alfa), PAI-1, angiotenzinogen, leptin, IL-6 i druge. Tumor nekrozis faktor-alfa i SMK dovode do inzulinske rezistencije. 

Gojaznost je regulirana složenim homeostatskim sistemom humoralnih i neuroendokrinih faktora. Stepen regulacije energetske ravnoteže  postiže se usklađenim mehanizmima endokrinih i neuralnih signala  iz masnog tkiva, endokrinog, neurološkog, probavnog sistema, a sve te signale obrađuje središnji nervni sistem.  

Mnogi dolazni signali, koji vode prema centralnom nervnom sistemu, nose prehrabeni status organizma i obrađuju se u hipotalamusu. Neuropeptid Y se sintetizira u hipotalamusu i predstavlja snažan stimulans za apetit. Neuropeptid Y je u kontrolnom sistemu energetske ravnoteže važan signal koji povezuje aferente za efektore. 

Pozitivna energetska ravnoteža povećava masu masnog tkiva s posljedičnim lučenjem leptina iz adipocita i inzulina iz gušterače. Ti hormoni u hipotalamusu  smanjuju količinu neuropeptida  Y i povećavaju sintezu pro- opiomelanokortina (POMC) te iz njega nastanak alfa –melanostimulirajućeg hormona (alfa-MSH). Nastali neuropeptidi šalju izlazne poruke  koje dovode do smanjenja uzimanja hrane i povećanja potrošnje energije i posljedično do negativne energetske ravnoteže

Brojna epidemiološka ispitivanja su pokazala visoku prevalencu metaboličkih i mehaničkih  poremećaja  u pretilih osoba. Debljina je bolest i faktor rizika za druge bolesti. Djelovanje debljine na KVB može biti direktno djelovanjem na srce i indirektno djelovanjem putem inzulinske rezistencije. Stoga se može kazati da je androidna gojaznost indirektni riziko faktor za razvoj koronarne bolesti.

Smanjenje tjelesne težine od samo 5% do 10% od početne tjelesne težine anjuje rizik oboljevanja od niza bolesti povezane sa debljinom

{getCard} $type={post} $title={Možda Vas zanima i ovo!}

Komplikacije debljine

Mehaničke - Bol u leđima, Povrede na radnom mjestu i u prometu, Intertrigo, Edemi/celulitis, Dehiscijencija rana.

Metaboličke - Rezistencija na inzulin, Šećerna bolest tipa 2, Smanjena tolerancija glukoze, Dislipidemije , Koronarna bolest, Žučni kamenci, Hirzutizam , Karcinom dojke, kolona, prostate, maternice , Poremećaji menstrualnog ciklusa, infertilitet.

Mehaničke + metaboličke - Hipertenzija , Dispneja , Varikozitet vena, Osteoartritis , Znojenje , Respiratorna insuficijencija, Apneje u spavanju.